Chỉ mới 3 tháng đầu tiên của năm 2020, tất cả mọi thứ đã và đang thay đổi chóng mặt. Sự thay đổi diễn ra ở cấp độ mỗi cá nhân, từng tổ chức, các tập đoàn lớn, các quốc gia, khối liên minh và toàn thế giới. Chúng ta dần thích nghi với ý tưởng rằng thời kỳ này có thể kéo dài. Chúng ta dần nhận ra có lẽ thế giới sau bài học này sẽ sống khác đi. Bài học này là đủ lớn, đủ đau thương, khó chịu để ta quyết định dừng lại những hành động cũ, lối sống cũ đã không còn phù hợp nữa.

Ta nhận ra những đối tượng vốn mang mầm bệnh trong người, có sức đề kháng kém trở nên dễ tổn thương thế nào khi có dịch bệnh. Ta nhận ra tầm quan trọng của việc giữ cho cơ thể khỏe mạnh bằng những thói quen hàng ngày như ăn uống và tập luyện. Thể chất, cảm xúc và tinh thần có mối quan hệ tương thuộc lẫn nhau. Một mắt xích trong đó gặp vấn đề sẽ ảnh hưởng đến toàn thể.

Thời kỳ khó khăn là lúc con người quay về với bản chất, cắt giảm tất cả những thứ không cần thiết. Là lúc ta lựa chọn cho mình một cách để sống, hoặc là ích kỷ, vơ vét, tích trữ cho bản thân, hoặc là cho đi, chia sẻ, giúp đỡ cộng đồng. Là lúc ta phân biệt đối xử, phán xét, công kích cá nhân hoặc tập thể, hoặc ta chọn đồng lòng, hỗ trợ lẫn nhau. Là lúc ta chọn bảo thủ, bám chấp vào những phương thức đã từng hiệu quả trong quá khứ, hoặc là thay đổi để thích nghi. Là lúc ta thấp thoáng nhận ra cuộc sống “bình thường” trước đây thật đáng trân trọng.

Là lúc ta buộc phải sống tỉnh thức, vì mỗi hành động đều mang tính chất quyết định xem ta sẽ ở đâu vào tuần tiếp theo: Nếu bạn chỉ là một cá nhân, việc cẩn thận trang bị đồ bảo hộ, hạn chế ra ngoài sẽ giữ bạn an toàn ở nhà vào tuần tới (mà không phải là bệnh viện hoặc khu cách li). Nếu là nguyên thủ một quốc gia, mỗi chỉ định đưa ra quyết định rằng hôm sau bạn phải vĩnh biệt bao nhiêu công dân nước mình. Nhân quả bây giờ quay trở lại nhanh hơn ta tưởng, mỗi hành động, suy nghĩ đưa ra đi kèm với một hệ quả tương ứng gần như ngay lập tức.

Có lẽ thế giới sẽ thiết lập lại một trật tự mới, sau khi tất cả chúng ta đã nhận ra được bản chất, những hạn chế của các bộ máy đương thời. Bình thường những thiếu sót đó luôn tồn tại, được che giấu cẩn thận bởi lớp vỏ tinh vi. Nhưng chỉ sau một dịch bệnh toàn cầu, cả thế giới vỡ lẽ ra sự thật.

Mình biết thời gian này là khó khăn và thử thách đối với tất cả chúng ta. Mẹ Trái Đất dường như đang trải qua một cơn sốt để tăng sức đề kháng và loại bỏ ra khỏi hành tinh những gì không còn phù hợp và tạo không gian cho những chuyển biến tích cực. Chúng ta cần nhanh chóng tay đổi (một cách bền vững) để thích nghi với một thế giới biến động từng ngày, hiểu rằng sau dịch bệnh này mỗi con người cần phải luôn trong tư thế sẵn sàng và khả năng để đối diện với thiên tai, dịch bệnh, hoặc bất kỳ thay đổi cục bộ nào trong tương lai.

Remain flexible, life is forever changing.

Sau đây là 5 kỹ năng mỗi cá nhân cần trang bị để bước vào thời kỳ mới, thời Bảo Bình, để luôn bình tĩnh sống và phát triển bền vững:

1. Khả năng quan sát

Hiểu biết của mỗi người là hữu hạn, còn kiến thức thì vô hạn. Những gì bạn biết, bạn tin chắc 100% là đúng chưa chắc đã đầy đủ. Dịch bệnh đang diễn ra là một tình huống thực tế để ta nhận ra cuộc sống vốn được tổ chức phức tạp, và đa chiều hơn rất nhiều. Chúng ta không có đủ cơ sở dữ kiện để phân tích đúng sai, phải trái của một hành động chỉ bằng cách đặt nó vào một ngữ cảnh hạn chế. Ví dụ, câu chuyện tại sao các cường quốc lớn trên thế giới đều “vỡ trận” và bùng dịch? Một số người chọn đọc một vài thông tin một chiều nào đó, (khi bạn muốn chứng minh một điều gì đó là đúng bạn chỉ cần tìm các bằng chứng cho lập luận đó, và phớt lờ đi những điều không ủng hộ cho niềm tin đó) rồi chọn đứng lên “ủng hộ” hoặc “chống đối” một cá nhân, tổ chức, bộ máy chính quyền.

Những gì bạn thấy, nhìn, nghe… chưa chắc đã là toàn bộ sự thật. Một nửa sự thật chưa phải là sự thật. Một người đeo khẩu trang không có nghĩa là họ nhiễm bệnh, càng không có nghĩa họ kỳ thị người khác. Một du học sinh về nước trong mùa dịch chưa chắc là họ “không yêu nước”, không nghĩ đến gánh nặng quốc gia. Một người “vô ý thức” có thể họ đã không có đầy đủ thông tin về tính nghiêm trọng của vấn đề. Ở đây mình không bênh vực cho ai, chỉ là có thể điều mà cả xã hội nhảy vào lên án, xâu xé một cá nhân nào đó chưa chắc đã đúng và đủ.

Những ngày này mình chọn “ngồi thật im” vì… mình không biết! Mình không phải là chuyên gia, cũng không nghĩ là bản thân đủ hiểu biết mọi khía cạnh của vấn đề để lên tiếng. Mình chỉ quan sát thôi. Mình không biết tại sao người ta cho rằng cứ phải có ý kiến về một sự việc nào đó mới là “có cá tính”, “có chính kiến”. Mình chỉ thấy nếu quá nóng vội, tham lam, muốn bản thân dẫn đầu xu hướng, hoặc muốn bản thân luôn “biết”, luôn nắm được tình hình thì sẽ rất mệt mỏi và tốn nhiều năng lượng.

Quan sát ở đây là đơn thuần nhận biết sự việc, sự vật, hiện tượng mà không đưa ra bất kỳ phán xét, ý kiến, nhận định cá nhân nào. Quan sát đi kèm với việc chọn lọc thông tin thuần túy, và có khả năng phân biệt đâu là những thông tin đến từ sự thật, từ ánh sáng và tình yêu. Sự biết sẽ đến sau quan sát. Từ cái biết đó ta phát triển trí huệ. Từ cái biết đó, ta sống tỉnh thức mỗi phút giây, trong từng suy nghĩ và hành động.

2. Khả năng chấp nhận (Acceptance)

Mỗi cá nhân đều có tự do lựa chọn lời nói, hành động, suy nghĩ của mình. Khi bạn nói “Tôi có quyền tự do của tôi.” cũng đồng nghĩa là bạn phải thừa nhận, công nhận quyền tự do ý chí của người khác. Chính vì ai cũng có quyền sáng tạo cuộc sống như họ muốn (dù rất nhiều người không nhận ra điều đó) nên cuộc sống là vô thường. Bạn không thể lúc nào cũng ở trong tình huống dễ chịu, làm những việc nhẹ nhàng, thoải mái. Bạn chỉ có thể học cách chấp nhận, bình an với mọi điều xảy ra.

Trong thời kỳ khủng hoảng, người ta sẽ dễ trở nên căng thẳng vì con số ca bệnh ngày càng tăng chóng mặt, hoặc buồn chán vì phải cách li tại nhà. Rõ ràng có những chuyện vĩ mô vượt quá tầm kiểm soát của con người. Đây không phải là một cơn ác mộng để bạn thức dậy vào sáng hôm sau mọi thứ sẽ như cũ. Đây là sự thật cần được đối diện, nhìn nhận và chấp nhận.

Chúng ta khổ không phải vì nỗi khổ hành hạ, mà vì ta không chấp nhận sự thật là ta đang khổ, rằng cuộc sống đang khó khăn, rằng mọi thứ thật lộn xộn. Nhìn thẳng vào sự thật, thừa nhận và chấp nhận trạng thái hiện tại của ta đang là là cách duy nhất để đưa những điều vô thức ra ánh sáng. Khi bạn chấp nhận hoàn toàn cơn khó chịu, bạn biến sự khó chịu thành dễ chịu. Chúng đơn giản không làm phiền đến bạn nữa.

Don’t look for peace. Don’t look for any other state than the one you are in now; otherwise, you will set up inner conflict and unconscious resistance. Forgive yourself for not being at peace. The moment you completely accept your non-peace, your non-peace becomes transmuted into peace. Anything you accept fully will get you there, will take you into peace. This is the miracle of surrender.

– The Power of Now

Buông bỏ trong Đạo Phật, hoặc trong các thực hành tâm linh, không phải là không muốn gì cả hoặc không cần gì cả. Buông là bỏ những chấp niệm, những cái ta nghĩ nó phải là, để thực sự chấp nhận nó như chính nó là. Buông là từ bỏ cái muốn mọi thứ phải tốt đẹp, bình an, để chào đón mọi hỉ, nộ, ái, ố của cuộc đời đem lại. Buông là khi ta hoàn toàn tin tưởng vào món quà cuộc sống, vào dòng chảy Vũ trụ. Khi đó mọi người ta gặp đều là người cần gặp, đúng lúc đúng chỗ. Mọi việc ta đối diện đều là những bài học quý giá để mỗi cá nhân trưởng thành, cứng cáp hơn lên.

Buông là bỏ những chấp niệm, những cái ta nghĩ nó phải là, để thực sự chấp nhận nó như chính nó là.

3. Khả năng phục hồi (Resilience)

Khả năng phục hồi là khả năng quay trở về trạng thái cân bằng sau khi thay đổi quá lớn một cách đột ngột, đặc biệt khi đối diện với sự đe dọa, trải qua sang chấn, khủng hoảng, hoặc bi kịch, cụ thể như vấn đề trong mối quan hệ hôn nhân gia đình, bệnh tật nghiêm trọng hoặc khủng hoảng tài chính. Hãy tưởng tượng đến hình ảnh chú lật đật bạn hay chơi hồi nhỏ luôn quay về trạng thái cân bằng dù bị đẩy về phía nào. Lực đẩy càng lớn, lật đật càng nhanh chóng bật về hướng ngược lại để tìm về vị trí ban đầu.

Điều này cũng được áp dụng với trạng thái hạnh phúc, sung sướng tột độ như trúng số độc đắc, hoặc nổi tiếng đột ngột,… Trong các thực hành tâm linh, người ta luôn ý thức cân bằng mới là trạng thái tối ưu nhất, nơi không có hạnh phúc, không có muộn phiền, không trắng, không đen, không đúng, cũng không sai. Hạnh phúc cũng chỉ là một trạng thái cảm xúc. Dù bạn có muốn duy trì nó lâu đến đâu, cũng sẽ có lúc nó phải ra đi. Hạnh phúc chỉ là mặt còn lại của đồng xu đau khổ. Bạn không thể trải nghiệm hạnh phúc, mà từ chối khổ đau.

Vững vàng, giữ cho tâm bất động giữa cuộc đời biến động, không để điều kiện ngoại cảnh ảnh hưởng đến mình, là cách chúng ta thoát ra khỏi tính hên xui, may rủi của số phận. Dù khó chịu hay dễ chịu ta vẫn an yên đón nhận.

4. Tính linh hoạt (Flexibility)

Vì cuộc đời là vô thường nên khả năng ứng biến linh hoạt sẽ giúp bạn nhanh chóng thích nghi với điều kiện mới. Khi dịch bệnh lan rộng toàn cầu, chỉ trong một thời gian ngắn, cách chúng ta vận hành cuộc sống đã thay đổi hoàn toàn. Trường học, công ty, thậm chí là dịch vụ chăm sóc sức khỏe đều chuyển qua trực tuyến. Những thói quen không thực sự cần thiết như làm việc tại quán cà phê, uống một li trà sữa mỗi ngày, tụ tập xem ca nhạc,… đã hoàn toàn dừng lại. Nhiều người cách li tại nhà, hoặc tại khu tập trung… Hàng nghìn người mất việc, và tệ hơn nữa là mất đi người thân của họ.

Nếu chúng ta chậm chạp thay đổi, hoặc cố bám chấp vào những niềm tin đã lỗi thời, ta mất khả năng ứng phó và thích nghi. Khi dịch bệnh này qua đi, chẳng có gì đảm bảo là một dịch bệnh như thế, hoặc thiên tai, hoặc khủng hoảng kinh tế,… không xảy ra trong tương lai. Hoặc đơn giản hơn, chúng ta không bao giờ có bản dự báo chính xác các xu hướng sẽ xảy ra để chuẩn bị trước. Tất cả những gì ta có thể làm là tích lũy kinh nghiệm từ những người đi trước, hoặc những trải nghiệm đã có trước đó để lần sau có sự chuẩn bị tốt hơn.

Giống như một Yogi tập luyện để nâng cao độ mềm dẻo để thành thục hơn trong động tác Yoga của họ, một người bình thường tập luyện để nâng cao khả năng linh hoạt giải quyết các vấn đề mới phát sinh trong một thế giới đang thay đổi từng ngày.

Remain flexible, life is forever changing.

5. Đa năng

Tốc độ thay đổi thế giới nhanh đến mức những công việc của ngày mai có thể chưa được tưởng tượng ra. Trong 20 năm qua, công nghệ đã thay đổi hoàn toàn thế giới. Chỉ vài năm trước thôi, những nghề như Vlogger, Streamer, Shipper… là kỳ lạ và chưa phổ biến thì hiện nay có rất nhiều người có nguồn thu nhập chính đến từ việc làm KOL (Key Opinion Leader), Influencer trên mạng xã hội. Ngày càng có nhiều người tự chủ tài chính và làm việc tự do. Như đã viết ở trên, chúng ta không có đủ dữ kiện để biết chính xác ngành nghề gì sẽ trở nên thịnh hành, hay ngành gì sẽ hoàn toàn biến mất. Đương nhiên ta có thể dựa vào xu hướng để đưa ra các lựa chọn. Tuy nhiên, khả năng thích nghi, xử lý tình huống phức tạp và kết hợp khéo léo kiến thức đa ngành sẽ giúp bạn có một khởi đầu vững chắc.

Đa năng là khả năng có thể làm được nhiều công việc, đảm nhận nhiều vai trò khác nhau, để phát triển một cách toàn diện. Đương nhiên bạn cũng cần một hoặc hai lĩnh vực chuyên môn để đào sâu. Tuy nhiên, đa năng giúp bạn có cái nhìn tổng thể về cách vận hành toàn bộ bộ máy. Việc hoán đổi vai trò là cách để ta đi thử đôi giày của nhau, để hiểu bản chất công việc, và dễ thông cảm với đồng nghiệp, từ đó làm việc nhóm hiệu quả. Quan trọng hơn, đa năng giúp bạn có thể nhanh chóng thích nghi khi điều kiện bên ngoài thay đổi.

Đa năng không chỉ ứng dụng trong công việc mà còn trong đời sống hàng ngày. Nếu bạn có thể làm được nhiều thứ khác nhau, bạn sẽ ít phụ thuộc vào người khác hoặc hoàn cảnh, thay vào đó chủ động và độc lập hơn. Bên cạnh đó, một người đa năng giống như có nhiều nguồn lực. Sẽ thật tuyệt vời nếu bạn có khả năng kết hợp tất cả chúng lại với nhau để thăng hoa trong công việc và trong cuộc sống.

Yesterday I was clever, so I wanted to change the world. Today I am wise, so I am changing myself.

– Rumi

Trên đây là 5 kỹ năng một người cần có để phát huy khả năng của bản thân trong thời đại thay đổi. Những kỹ năng này không tách biệt nhau mà liên thuộc lẫn nhau. Việc phát triển một khả năng sẽ là bàn đạp để phát triển khả năng khác.

Nếu bạn có ý tưởng về một kỹ năng mà bạn cho là cần thiết, hãy chia sẻ cùng mình ở dưới phần bình luận hoặc mail nha. Mình đón nhận mọi chia sẻ của các bạn.

Chúc mỗi chúng ta đều vững vàng tiến về phía trước,

Tiên Alien